Mükemmeliyetçilik Nedir?

‘Mükemmeliyetçilik’ günlük hayatta yaygın olarak kullanılan bir terimdir. Daha çok öğrencilik ya da iş hayatında kendini gösterdiği düşünülse de hayatın her alanında var olabilir. Bazı kişiler hayatının sadece bir alanında (örneğin iş hayatı) mükemmeliyetçi olabilir. Ancak, yaşamın bir çok alanında görülmesi daha yaygındır. Bu alanlar arasında, iş, ilişkiler, spor ve egzersiz, fiziksel görünüm, kilo, kişisel hijyen, kişinin evinin görünümü ya da sosyal performans bulunabilir. Mükemmeliyetçiliğin üç ana bileşeni vardır: yüksek standartlar ve öz-eleştiri, olumsuz etkilerine rağmen yüksek standartları karşılamaya çalışmak ve öz-değerlendirmeyi yüksek standartlara dayandırmak.

Mükemmeliyetçiliğin Olumsuz Etkileri

Mükemmeliyetçilik sağlıklı olduğunda sizi motive edebilir, zorlukların üstesinden gelmenize ve başarıya ulaşmanıza yardımcı olabilir. Ancak, sağlıksız olduğunda sizi mutsuz edebilir ve hayatınızın bir çok alanını olumsuz etkileyebilir. Duygusal olarak kendinizi gergin, stresli, üzgün hissetmenize neden olabilir. Sosyal olarak, zamanın neredeyse tamamının belli bir alana odaklanması (örneğin çok büyük ölçüde işe zaman ayırma ve nadiren sosyalleşme gibi), keyif veren aktivitelerin sınırlandırılması ve dar ilgi alanları sonucu sosyal hayatınızı olumsuz etkileyebilir. Fiziksel olarak ise uykusuzluk, kas gerginliği, mide bulantısı gibi olumsuz etkiler yaratabilir. Mükemmeliyetçilik ayrıca bir çok ruhsal sorun ile ilişkilendirilebilir. Bu ruhsal sorunlardan en yaygın olanlarından biri kaygı bozukluklarıdır:

Mükemmeliyetçilik ve Kaygı

Kişi kendine yüksek standartlar belirlediğinde ve bu standartları karşılayamayacağını hissettiğinde, bu genellikle kaygıya neden olur. Kişi sürekli performansındaki değişikliklere odaklandığı zaman endişeli, gergin ve stresli hissedebilir. Ayrıca mükemmeliyetçilik sosyal kaygı ya da obsesif kompulsif bozukluk gibi farklı kaygı bozuklukları ile ilişkili olabilir. Örneğin, sosyal kaygı utangaçlıktan farklıdır ve temelinde söyleyeceğiniz veya yapacağınız şeyin sizi diğerleri karşısında utandıracağı ya da diğerlerinin sizin kaygılı olduğunuzu fark edeceği kaygısı yatar. Mükemmeliyetçilik sosyal kaygının hem ortaya çıkmasına hem de devam etmesine yol açabilir. Çoğu zaman insanların sosyal ortamlarda mükemmel şekilde görülmeyi istemek gibi düşünceleri olabilir ve sosyal performanslarına yönelik yüksek standartlarını karşılayamadıklarını düşünürlerse kendilerini sert şekilde eleştirebilirler.

Mükemmeliyetçilik Neden Olur?

Mükemmeliyetçiliğin ortaya çıkmasında mizaç özellikleri, genetik, çevresel ve sosyal faktörler rol oynayabilir. Ancak en önemli risk faktörlerine baktığımız zaman mükemmeliyetçilik eğilimi yüksek olan kişilerin hayatında onlardan mükemmel olmalarını bekleyen kişiler olduğunu görüyoruz. Özellikle yüksek standartları olan ebeveynlere sahip kişi kendisinden beklenen yüksek standartlara ulaşamadığında eleştirileceğine inanabilir. Ayrıca, mükemmeliyetçilik kişinin çevresi tarafından ödüllendirilebilir ve böylece bu eğilimler güçlenerek devam edebilir.

Mükemmeliyetçilik Nasıl Yenilir?

Mükemmeliyetçiliğin ortaya çıkmasına ne sebep olursa olsun sağlıksız olması durumunda azaltılabilir ve böylece kişinin yaşam kalitesi önemli ölçüde artabilir. Terapide amaç kişinin hayatına zarar veren ve olumsuz etkileyen mükemmeliyetçi tutumun daha sağlıklı bir düzeye dönüştürülmesinde yardımcı olmaktır. Bu süreçte, kişinin mükemmeliyetçi olduğu alanlar belirlenerek bu alanlardaki düşünce ve davranışları tanımlanır. Örneğin sosyal performans alanında mükemmeliyetçi eğilimi olan bir kişinin düşüncesi “zeki ve komik gözükmeliyim”, davranışı ise sosyal ortamlarda çok fazla espri yapma ve hikayeler anlatmaya çalışabilir. Ya da iş performansı konusunda mükemmeliyetçi eğilimi olan bir kişinin düşüncesi “Her zaman işleri eksiksiz yapmalıyım” ve davranışı günde 12 saat çalışmak şeklinde olabilir. Tedavide kişinin gerçek dışı ya da işlevsiz düşünceleri yeniden değerlendirilir ve düşünce ve inançlarındaki çarpıtmalar ve katı kurallar daha işlevsel olanlarla değiştirilmesi amaçlanır. Ayrıca davranışsal deneylerle kişinin işlevsiz düşünceleri, inançları ve varsayımları test edilir. Böylece bilişsel ve davranışsal tekniklerle kişinin mükemmeliyetçi tutumları daha sağlıklı hale getirilir.

İlginizi çekebilecek diğer yazılar:

Bu içeriği paylaşın