KAYIP VE YAS

Yas sevilen birinin kaybı ya da ayrılıklardan sonra hissettiğimiz duygusal acıdır. Bu süreçte, şok, öfke, suçluluk ve derin üzüntü gibi zor duygular yaşayabiliriz. Kayıp sonrası yaşanan yas süreci evrensel bir deneyim olmasına rağmen, bu süreci hepimiz aynı şiddette ve sürede yaşamayız. Kimimiz kayıp sonrası süreçle baş edebilirken, kimimiz bu süreçte bir çok sorun yaşayabilir. Bu nedenle yas; normal, karmaşık ve travmatik yas olarak tanımlanmaktadır.

Normal Yas

Yas, kayıplardan sonra yaşanılan doğal bir tepkidir. Bu süreç için belirli bir zaman dilimi olmamakla birlikte yasın ne kadar süreceği kişiden kişiye değişir. ‘Normal yas’ sürecinde depresyon belirtileri görülebilir. Örneğin; yoğun üzüntü, çaresizlik, uyku ve yeme sorunları ve keyifsizlik gibi. Bunlar kayba verilen normal tepkilerdir ve kaybımız ne kadar önemliyse, yasımız o kadar yoğun olacaktır. Ancak, normal yas sürecinde bu belirtilerin kısa bir süre devam etmesini ve zamanla azalarak sonlanmasını bekleriz.

Karmaşık ve Travmatik Yas

Bazı kişiler için ise yas süreci aylar hatta yıllar sürebilir. Kaybın ardından uzun bir süre geçmesine rağmen, bu belirtiler azalma olmadan devam ediyorsa ve işlevselliğimizi önemli ölçüde etkiliyorsa ‘karmaşık yas’ sürecinden söz edilebilir. Normal yas sürecinde duygusal acının zamanla azalmasını beklerken, bu süreçte acı giderek artabilir. Bu süreçte yakınlarımızdan sosyal destek ya da profesyonel destek alınmazsa sosyal izolasyona ya da yalnızlığa yol açabilir. Beklenmedik ve zamansız yaşanan kayıplarda ise ‘travmatik yas’ görülebilir ve bu sürece uyum sağlamak çok daha zor olabilir.

Yas Sürecini Etkileyen Faktörler

Yas sürecinin normal, karmaşık ya da travmatik olması farklı etmenlere bağlıdır. Örneğin, kaybettiğimiz kişi ile olan yakınlık düzeyimiz önemli etmenlerden birisidir. Diğer bir yandan, ilişkimizin çatışmalı olması, ölümden ya da ayrılıktan sonra tartışmalarımızın iç diyalog şeklinde devam etmesine yol açabilir. Ya da bağlanma ve baş etme stilimiz gibi bazı kişilik özelliklerimiz ve bu süreçte aldığımız sosyal destek yas sürecimizi etkilemektedir.

Yas Terapi Süreci

Yas süreci kayba gösterilen normal bir tepkidir. Ancak bazı durumlarda duygusal acılarımız zamanla azalmaz. Kaybımızı kabul edebilmekte zorlanabiliriz. Yas süreci beklenenden uzun sürüyorsa, olumsuz duygularımızda azalma yoksa, mesleki, aile ve özel hayatımızdaki işlevselliğimizi etkiliyorsa, hayatın yaşamaya değer olmadığına ya da kendimize zarar vermeye yönelik düşüncelerimiz varsa karmaşık veya travmatik yas sürecinden söz edilebilir. Bu durumda psikolojik destek olmak olukça önemlidir.