Tükenmişlik Sendromu

Tükenmişlik Sendromu Nedir?

İnsanların farklı stres kaynakları olduğu bilinmektedir. İş odaklı stres kaynaklarında azalma olmadığında, stresörlere sürekli olarak maruz kalmak fiziksel, zihinsel ve duygusal yorgunluğu sebep olabilir. Bunun sonucu olarak da olumsuz psikolojik ve fiziksel sonuçları olan tükenmişlik ortaya çıkmaktadır. Tükenmişlik sendromu ilk olarak Freudenberger (1974) tarafından yavaş ve sinsice ilerleyen, iş kaynaklı talepler sonucu ortaya çıkan yorgunluk ve hayal kırıklığı ile işi bırakma eğilimi olarak tanımlanmıştır.

Tükenmişlik Sendromunun Belirtileri ve Sonuçları Nelerdir?

Tükenmişliği tecrübe eden çoğu kişi yorgunluk ve halsizlik, baş ağrıları, uyku bozuklukları, mide problemleri, kilo kaybı, konsantrasyon bozuklukları gibi fiziksel belirtilerin yanı sıra çalışmaya duyarsızlaşma, erteleme davranışları ve sorumluluklarından kaçma, iş performansında düşüş, engellenmiş ve gerginlik hissi, diğer insanlara karşı olumsuz tepkiler, suçlayıcı, cezalandırıcı ve saldırgan tavırlar, öz saygı ve yeterlilikte azalma, kaygı, depresif duygu durumu, umutsuzluk, kötümserlik ve öfke gibi psikolojik belirtileri gösterebilmektedir.

Tükenmişlik sendromu duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve bireysel başarıda azalma olmak üzere üç aşamada gerçekleşmektedir. Tükenmişliğin ilk evresi olan duygusal tükenme, bireyin yaşam temposunu ayak uyduramaması sonucunda fiziksel ve duygusal olarak tükenmişliği tecrübe etmesidir. Fiziksel ve duygusal olarak tükenmişliğin sonucu olarak birey zaman içinde sorumluluklarından ve çevresindeki kişilerden uzaklaşmaya yönelebilmektedir. Duyarsızlaşma ise tükenmişliğin ikinci evresi olup, bireyin çevresindeki kişilere karşı ilgisiz, katı ve sorumsuz tavırlar sergilemesiyle kendisini göstermektedir. Tükenmişliğin en yoğun döneminde ortaya çıkan duyarsızlaşma evresi bireyin özellikle kişilerarası ilişkilerine zarar vermektedir. Tükenmişliğin son evresi olarak değerlendirilen bireysel başarıda azalma ise duyarsızlaşma evresinde bozulan kişilerarası ilişkilerin de etkisiyle bireyin kendisini olumsuz değerlendirmesi ve yetersiz görmesi sonucunda başarısız olarak değerlendirmesidir. Başarısızlık hissine eşlik eden motivasyon kaybı sonucu birey işlerinden ve sorumluluklarından farklı alanlara yönelebilmektedir.

Tükenmişlik Sendromunun Nedenleri

Tükenmişlik sendromu yoğun iş yükü ve sorumluluğu, uzun çalışma saatleri, stresli iş ortamı, iş kaynaklı ödüllerin yetersizliği, iş arkadaşlarıyla ve iş verenlerle çatışma, haksız rekabet ortamı ve mobbing gibi örgütsel nedenlerin yanı sıra mükemmeliyetçi ve başarı odaklı kişilik özelliklerine sahip bireylerde ortaya çıkabilmektedir.

Tükenmişlik Sendromunun Tedavisi

Tükenmişlik sendromunun tedavisi şiddetine göre değişkenlik göstermekte olup, tedavi edebilir bir sendromdur. Psikoterapi sürecinde tükenmişliğin ortaya çıkmasında rol oynayan faktörlerin değerlendirilmesi, stres yaratan durumlara yönelik bilişsel yeniden yapılandırma, stresle baş etme becerilerinin geliştirilmesi ve davranışsal hedefler ve önlemler ile belirtilerin azaltılması ve tedavisi amaçlanır.