KİŞİLİK BOZUKLUĞU NE ANLAMA GELMEKTEDİR?

Kişilik, bir insanı diğer insanlardan farklı kılan düşünce, duygu ve davranış biçimlerini içermektedir. Bireyin kişiliği; kalıtsal özellikler, deneyimler ve çevresel faktörlerden çerçevesinde gelişir ve oluşur. Kişilik bozuklukları, genellikle ergenlik ve genç yetişkinlik döneminde başlayan, toplumun ve kültürün beklentilerinden sapan, sıkıntıya veya günlük işleyişte sorunlara neden olan beklenenden önemli ölçüde farklı olan uzun vadeli davranış kalıpları ve içsel deneyimleri içeren bir bozukluktur. Kişilik bozukluğu olan bir kişi, durumları ve diğer insanları algılamada ve ilişki kurmada sorun yaşayabilir. Bu durum ilişkilerde, sosyal aktivitelerde, işte ve okulda önemli sorunlara ve sınırlamalara neden olabilmektedir.

*Kişilik bozukluğu olan kişiler, bir bozuklukları olduğuna inanmadıkları için genellikle bir yaşam alanında ciddi sıkıntılar meydana gelmedikçe ya da yakınları tarafından yönlendirilmedikçe desteğe başvurma eğilimi göstermezler.

Risk faktörleri

Kişilik bozukluklarının kesin nedeni bilinmemekle birlikte, aşağıdakiler de dahil olmak üzere bazı faktörlerin kişilik bozuklukları geliştirme veya tetikleme riskini artırdığı görülmektedir:

Ailede kişilik bozuklukları veya diğer akıl hastalıkları öyküsü
Çocuklukta istismarcı, istikrarsız veya kaotik aile hayatı
Çocuklukta davranış bozukluğu teşhisi konmak
Beyin kimyası ve yapısındaki varyasyonlar

KİŞİLİK BOZUKLUKLARI NELERDİR?

A Kümesi (Eksantrik) Kişilik Bozuklukları

Küme A kişilik bozuklukları, tuhaf, eksantrik düşünce veya davranışla karakterizedir. Bu grupta paranoid kişilik bozukluğu, şizoid kişilik bozukluğu ve şizotipal kişilik bozukluğu yer almaktadır.

1.Paranoid Kişilik Bozukluğu

Başkalarına ve onların düşüncelerine karşı yaygın güvensizlik ve şüphe
Başkalarından zarar görmeye veya aldatılmaya dair gerçekdışı inanç
Başkalarının sadakati veya güvenilirliği konusunda haksız şüphe
Masum sözlerin veya tehdit edici olmayan durumların kişisel hakaret veya saldırı olarak algılanması
Yanlış algılanan aşağılamalara veya hakaretlere öfkeli veya düşmanca tepki
Kin tutma eğilimi
Eşin veya cinsel partnerin sadakatsiz olduğuna dair haksız, yineleyici şüpheleri içermektedir.

2.Şizoid Kişilik Bozukluğu

Sosyal veya kişisel ilişkilere karşı ilgi eksikliği, hemen hemen her zaman yalnız olmayı tercih etme
Sınırlı duygusal ifade
Çoğu aktiviteden zevk alamama
Sosyal sinyalleri anlayamama ve cevap verememe
Başkalarına karşı soğuk veya kayıtsız görünme
Cinselliğe karşı ilgisizliği ya da çok az ilgi duymayı içermektedir.

3.Şizotipal Kişilik Bozukluğu

Kendine özgü düşünce, inanç, konuşma, davranış ve giyim tarzı
Adınızı fısıldayan bir ses duymak gibi garip algısal deneyimler
Düz duygular veya uygunsuz duygusal tepkiler
Sosyal kaygı ve yakın ilişkilerde eksiklik veya rahatsızlık hissi
Başkalarına karşı kayıtsız, uygunsuz veya şüpheli yanıtlar
“Büyülü düşünme” – düşüncelerle insanları ve olayları etkileyebileceğine dair inançlar-
Bazı sıradan olayların yalnızca kişinin kendisine yönelik gizli mesajlara sahip olduğuna inanmayı içerir.

Küme B (Dramatik) Kişilik Bozuklukları

Küme B kişilik bozuklukları, dramatik, aşırı duygusal veya öngörülemeyen düşünce veya davranışlarla karakterizedir. Bunlar arasında antisosyal kişilik bozukluğu, sınırda kişilik bozukluğu, histrionik kişilik bozukluğu ve narsistik kişilik bozukluğu yer alır.

1.Antisosyal Kişilik Bozukluğu

Başkalarının ihtiyaç ve duygularını önemsememek
Sürekli yalan söylemek, çalmak, takma isim kullanmak, dolandırıcılık
Hukuka aykırı tekrar eden davranışlar ve süreçler
Başkalarının haklarının tekrar tekrar ihlali
Agresif ve genellikle şiddet içeren davranışlar
Kendisinin veya başkalarının güvenliğini önemsememek
Dürtüsel ve sorumsuz davranışlar
Empati yoksunluğu ve uygunsuz davranışlar sonucunda pişmanlık duymama gibi durumları içermektedir.

2.Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu

Güvenli olmayan seks, kumar veya aşırı yemek yeme gibi dürtüsel ve riskli davranışlar
Kararsız veya kırılgan öz imaj
Değişken ve yoğun duygudurum
Genellikle kişilerarası strese tepki olarak yukarı ve aşağı ruh halleri
Yalnız kalma veya terk edilme korkusu
Devam eden boşluk hissi
Sık ve yoğun öfke gösterileri
Gelen ve giden strese ilişkin şüpheci ve gerçekdışı düşünceler
İntihar davranışı veya kendine zarar verme tehditlerini içermektedir.

3.Histriyonik Kişilik Bozukluğu

Süregelen ilgi arayışı
Dikkat çekmek için aşırı duygusal, dramatik veya cinsel olarak kışkırtıcı davranışlarda bulunma
Güçlü fikirlerle çarpıcı biçimde konuşmak, ancak bunları destekleyecek çok az gerçek ve ayrıntı bilgi verme
Başkalarından kolayca etkilenme
Sığ, hızla değişen duygudurumu
Fiziksel/dış görünüş ile sık meşgul olma/endişelenme
Başkalarıyla olan ilişkilerin gerçekte olduğundan daha yakın olduğunu düşünme/ dışarıya öyle yansıtmayı içermektedir.

4.Narsistik kişilik bozukluğu

Kişinin özel olduğuna ve diğerlerinden daha önemli olduğuna dair inançlar
Güç, başarı ve çekicilik hakkında yoğun fanteziler
Başkalarının ihtiyaçlarını ve duygularını tanıyamama, empati yoksunluğu
Başarıların veya yeteneklerin abartılması
Sürekli övgü ve hayranlık beklentisi
Makul olmayan iyilik ve ayrıcalık beklentileri, genellikle başkalarından faydalanma
Başkalarını kıskanmak veya başkaları tarafından kıskanıldığına dair gerçekçi olmayan düşünceleri içermektedir.

Küme C (Endişeli) Kişilik Bozuklukları

Küme C kişilik bozuklukları, endişeli, korkulu düşünce ve davranışla karakterizedir. Bunlar kaçıngan/çekingen kişilik bozukluğu, bağımlı kişilik bozukluğu ve obsesif-kompulsif kişilik bozukluğunu içerir.

1.Kaçıngan/Çekingen Kişilik Bozukluğu

Eleştiriye veya reddedilmeye karşı aşırı hassasiyet
Yoğun yetersizlik hissi
Kişiler arası temas gerektiren aktivitelerinden kaçınma
Sosyal olarak ketlenmiş, çekingen ve izole, yeni aktivitelerden veya yabancılarla tanışmaktan kaçınma
Sosyal durumlarda ve kişisel ilişkilerde aşırı utangaçlık
Onaylanmama, utanma veya alay edilme korkusunu içermektedir.

2.Bağımlı Kişilik Bozukluğu

Başkalarına aşırı bağımlılık ve sürekli ilgi ihtiyacı hissetme

Başkalarına karşı itaatkar veya yapışkan davranışlar

Kendi kendine bakım sağlama veya yalnız bırakılırsa kendi başının çaresine bakmaya dair yoğun korku

Küçük kararlar alırken için bile başkalarının tavsiye ve güvencesine ihtiyaç duyma

Kendine güven eksikliği nedeniyle kendi başına herhangi bir konuda ilk adımı atmakta ya da sorumluluk almakta yaşanan ciddi zorluklar

Başkalarıyla aynı fikirde olmama, onaylanmama korkusu

Diğer seçenekler mevcut olsa bile kötü muameleye tolerans gösterme

Yakın bir ilişki sona erdiğinde acilen yeni bir ilişkiye başlama ihtiyacını içerir.

3.Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu

Ayrıntılar, düzen ve kurallarla aşırı meşgul olma
Kendi katı standartları karşılamadığı için bir projeyi bitirememek gibi mükemmelliğe ulaşılmadığında işlev bozukluğu ve sıkıntı ile sonuçlanan aşırı mükemmeliyetçilik
İnsanların, görevlerin ve durumları kontrol etme arzusu ve görevleri başkasına devretmekte zorlanma
İşe veya bir projeye aşırı bağlılık nedeniyle arkadaşları ve eğlenceli aktiviteleri ihmal etme
Kırık veya değersiz nesneleri atamama
Ahlak, etik veya değerler konusunda esnek olmayan düşünceler
Bütçeleme ve para harcama konusunda aşırı kontrolü içerir.

*Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu, bir tür anksiyete bozukluğu olan obsesif-kompulsif bozukluk ile aynı şey değildir. Daha fazla bilgi için obsesif kompülsif bozukluk yazımızı okuyabilirsiniz.

Bu içeriği paylaşın