Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?
DEHB; bireyin işlevsel bir günlük hayat geçirmesini ve hayattaki başarısını engelleyen kalıcı bir dikkatsizlik ve/veya hiperaktivite ve dürtüsellik örüntüsü ile karakterize nörogelişimsel bir bozukluktur. DSM-5 (Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı 5. Basım) üç çeşit DEHB tanımlamaktadır. Bunlar;
(1) Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu tip,
(2) Hiperaktivite-dürtüselliğin ön planda olduğu tip,
(3) Kombine tip.
DEHB genellikle 3-4 yaşlarından itibaren kendini belli etmeye başlar. Ancak tanılama süreci okul çağlarından önce gerçekleşmemektedir. Ergenlik ve yetişkinlik boyunca devam eder. Uygun şekilde tanımlanmadığında, teşhis edilmediğinde ve psikolojik destek sağlanmadığında DEHB; potansiyel olarak yıkıcı sonuçlara sahiptir. Bireylerin kişisel ve profesyonel hayatlarında önemli sorunlara yol açabilir.
Yaklaşık 10 milyon yetişkin Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğuna (DEHB) sahiptir. Erken yetişkinlik döneminde DEHB; depresyon, duygudurum veya davranış bozuklukları ve madde kötüye kullanımı ile ilişkilendirilebilir. DEHB’li yetişkinler genellikle iş hayatlarında, kişisel ve aile yaşamlarında DEHB semptomları ile ilgili birçok zorlukla baş etmek zorunda kalırlar. Birçoğunun işte veya kariyerlerinde tutarsız performansı vardır, günlük sorumluluklarla ilgili zorluklar yaşarlar. Aynı zamanda ilişkisel sorunlar yaşayabilirler. Bunlara ek olarak kronik hayal kırıklığı, suçluluk ve utanç duyguları ile de sürekli mücadele etmek zorunda kalabilirler.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Etkileri
DEHB’li bireyler ayrıca dikkati sürdürmede, yürütücü işlevlerinde ve çalışma belleklerinde problemler yaşayabilmektedir. Son zamanlarda yürütülen çalışmalarda; yürütücü işlevdeki eksiklikler, akademik ve kariyer başarısını etkileyen kilit faktörler olarak ortaya çıkmıştır. Yürütücü işlev, beynin düşünce ve eylemleri önceliklendirme ve yönetme yeteneğidir. Bu yetenek, bireylerin eylemlerinin uzun vadeli sonuçlarını düşünmelerine ve davranışlarını zaman içinde daha etkin bir şekilde yönlendirmelerine izin verir. Yürütücü işlevlerle ilgili sorunları olan kişiler, görevleri tamamlamada zorluk çekebilir veya önemli şeyleri unutabilir.
DEHB için tek bir tıbbi, fiziksel veya genetik test yoktur. Ancak birden fazla kaynaktan bilgi toplayan yetkin bir ruh sağlığı uzmanı tarafından tanısal bir değerlendirme sağlanabilir. Bu kaynakla; DEHB belirti kontrol listelerini, standart davranış derecelendirme ölçeklerini, nöropsikolojik değerlendirmeleri, geçmiş ve mevcut işleyişin ayrıntılı bilgilerini ve aile üyelerinden veya bireyi iyi tanıyan önemli kişilerden elde edilen bilgileri içerir. DEHB, sadece kısa ofis gözlemleriyle veya sadece kişiyle konuşarak kesin olarak teşhis edilememektedir. Birey; klinik görüşmeler sırasında her zaman DEHB semptomlarını göstermeyebilir. Bu sebeple uzmanının, bireyin yaşamının kapsamlı bir geçmişini alması gerekir.
DEHB Tipleri Görünümleri
- Dikkat Eksikliğinin Ön Planda Olduğu Tip
-Ayrıntılara dikkat edemez veya dikkatsizce hatalar yaparlar.
-Dikkatini sürdürmekte güçlük çekerler.
-Dinliyor gibi görünmezler.
-Direktifleri takip etmede güçlük çekerler.
-Organizasyonda/ düzenlemede zorluklar yaşarlar.
-Sürekli zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınır veya hoşlanmazlar.
-Sıkça eşyalarını kaybederler.
-Dikkatleri çok kolay dağılır.
-Günlük aktivitelerde sık sık unutkandırlar.
- Hiperaktivite-Dürtüselliğin Ön Planda Olduğu Tip
-Elleri veya ayakları kıpır kıpırdır veya sandalyede/oturdukları yerde çokça kıpırdanırlar.
-Oturmakta güçlük çekebilirler.
-Çocuklukta aşırı koşma veya ekstrem tırmanışlar; yetişkinlikte aşırı huzursuzluk ve dinlenemezlik hali
-Aktivitelere sessizce katılmada zorluk
– Yetişkinler genellikle kendilerini bir motor tarafından çalıştırılıyormuş gibi hissederler.
-Aşırı konuşurlar.
-Soru henüz tamamlanmadan cevap verirler ve/veya ağızlarından kaçırırlar.
-Beklemekte ya da sıraya ayak uydurmakta zorluklar yaşarlar.
-Diğerlerinin sözünü keserler veya araya girerler.
- Kombine Tip
– Birey hem dikkatsizlik hem de hiperaktif-dürtüsel DEHB görünümleri için kriterleri karşılar.
İlginizi çekebilecek diğer yazılar: